Otomobil – Motor Devri, Vites Kutusu ve Hız ilişkisi
Aracın teorik olarak hız limitleri konusunda bir araştırma yaparken karşıma bir kaç formül çıktı. Formüllere değişkenler yerleştirildiğinde teorik olarak aracın devrine göre ilgili viteste aracın maksimum çıkabileceği hızı bulabiliyorduk.
Fakat bazı bilgilere ihtiyacımız vardı. Kısa bir araştırmadan sonra hepsini kolayca edindim. Hatta formül ile uğraşmak yerine ufak bir uygulama yazdım ve benim gibi bu konuyu araştıran kişilere yardımcı olmasını amaçladım. İhtiyacımız olan bilgileri başlıklar halinde yazıp nasıl ulaşacağımıza bir göz atalım.
Formüllerimiz :
Tekerlek yuvarlanma çevresi (mt)= [(Jant Çapı(inç)*25,4)+(Lastik Taban Genişliği*(Yanak Yüksekliği oranı/100)*2)]*Pi
Tekerleğin Devri = (Motor Devri(rpm)/Diferansiyel Dişli Oranı/Vites Dişli Oranı/1000)
Aracın Hızı = Tekerlek yuvarlanma çevresi*Tekerleğin Devri*60
Tekerlek Yuvarlanma Çevresi
Araçların aldıkları mesafe ile hızlarını etkileyen en önemli faktör kullanılan lastik ebatlarıdır. Bu konuda belki farklı ebattaki lastikler kullanılıyor olabilirler ama üreticinin önerdiği lastikleri kullanmak her zaman en iyi tercihtir.
Formülümüzde tekerleğin yuvarlanma çevresi gerekiyor. Bunun içinde lastik ebatını bilmemiz gerekiyor. Lastik üzerine bakıldığında 165/70R13 şeklinde bir ibare görürsünüz. Burada lastiğin ebatları kodlama şeklinde yer almaktadır.
165/70R13 ifadesindeki değerlerin açılımı aşağıdaki gibidir.
Taban Genişliği(mm)/Yanak yüksekliğinin Taban genişliğine oranı (%)R Jant Çapı (inç)
Formülümüzde değişkenleri yerine koyarsak aşağıdaki sonucu ifade ederiz.
Tekerlek yuvarlanma çevresi (mt)= [(Jant Çapı(inç)*25,4)+(Lastik Taban Genişliği*(Yanak Yüksekliği oranı/100)*2)]*Pi
Lastik Ebatımız : 165/70R13
Tekerlek yuvarlanma çevresi =[(13*25,4)+165*0,70*2)]*3,14
Tekerlek yuvarlanma çevresi = 1,762 mt
Tekerleğin Devri
Hemen hemen bütün araçlarda devir saati bulunmaktadır. Devir saati bize motorun dakikada kaç devir döndüğünü gösterir. Lakin tekerlek devri ile motor devri birbirine eşit değildir. Arada bulunan şanzıman ve diferansiyel dişlilerinin üretici tarafında belirlenmiş dişli oranları vardır.
Formülümüzde tekerleğin devrini hesaplamamız gerekiyor. Bunun için bir kaç temel bilgiye ihtiyacımız var.
Tekerleğin Devri = (Motor Devri(rpm)/Diferansiyel Dişli Oranı/Vites Dişli Oranı/1000)
Motor devrini kısmına hesaplamak istediğiniz andaki devir bilgisi alınabilir.
Diferansiyel dişli ve vites dişli oranını elde etmenin en hızlı yolu kullanım kitapçığına yada üreticinin sayfasındaki teknik verilere bakmak gerekiyor.
Vites dişli oranı nedir ?
Basitçe anlatacak olursak motordan gelip vites kutusuna giren torkun, vites kutusundan çıkan torka olan oranıdır. Her vites için farklı oranlar vardır. 1. vites oranı yüksek olup çıkan tork, giren torktan 1. vites oranı kadar fazladır. vites büyüdükçe oran küçülür.
Diferansiyel dişli oranı nedir ?
Gene basitçe anlatacak olursak vites kutusundan çıkan torkun, lastiklere iletilen torka olan oranıdır. Teknik olarak ayna dişlisinin mahruti dişlisine olan oranıdır. Teknik kitaplarda son dişli oranı olarak ta geçmektedir.
Fiat uno 70S için bu bilgilere kullanım kılavuzundan erişilebilir.
http://www.fiat.com.tr/modeller/KullanimKlavuzlari/UNO/1996/Uno_Kullanim_Kilavuzu_1996.pdf
Kılavuzu incelediğimizde 90. sayfada aradığımız bilgileri bulabiliyoruz.
Sol tarafta yer alan tabloya bakarsanız vites dişli oranlarını görebilirsiniz.
1.vites 3.909
2.vites 2.238
3.vites 1.469
4.vites 1.029
5.vites 0.875
Geri vites : 3.909
Diferansiyel dişli oranı : 16/57
Bizim kitapçıkta Diferansiyel dişli oranı 16/57 olarak verilmiş. Bize gerekli oranı 57/16 = 3,562 yaparak basit bir bölme işlemi ile bulabiliriz.
4. viteste 4000 rpm için formülümüze değerleri yerleştirirsek;
Tekerleğin Devri = (Motor Devri(rpm)/Diferansiyel Dişli Oranı/Vites Dişli Oranı/1000)
Tekerleğin Devri = (4000/3,562/1,029/1000)
Tekerleğin Devri = 1.091
Aracın Hızını Hesaplama
Asıl formül için gerekli değerleri elde ettik. Şimdi değerleri asıl formüle yerleştirince aracın hızını bulabiliriz.
165/70R13 lastik ebatlarımız ile 4. viteste 4000 Rpm de aracın hızını hesaplayalım.
Bu durumda;
Tekerlek yuvarlanma çevresi : 1,762
Tekerleğin Devri : 1,091
Aracın Hızı = Tekerlek yuvarlanma çevresi*Tekerleğin Devri*60
Aracın Hızı = 1,762*1,091*60
Aracın Hızı = ~115 Km/h olacaktır.
Bu işlemleri anlattıktan sonra hesaplamayı kolaylaştırmak adına aşağıdaki şekilde bu uygulama yazdım. Uygulamada açıkladığım değişkenleri girdiğinizde ilgili vitesteki hızınız hesaplanmaktadır. Aracım olan Uno 70S için değerleri otomatik yükleme seçeneği yaptım. Kendi aracınız için değerleri değiştirmek zorundasınız.
Uygulamayı Yüklemek için : Programı indirmek için tıklayın
Uygulamanın kaynak kodları : Kaynak kodları indirmek için tıklayın
https://github.com/sercanca/otomobil-motor-devri-vites-kutusu-ve-hiz-iliskisi
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 |
{ Sercan TEK www.sercanca.com 2016/09 Tekerlek yuvarlanma dairesi = [(inch türünden jant çapı*25,4)+(lastik genişliği*yanak yüksekliği*2)]*Pi sayısı Tekerleğe aktarılan devir = (motor devri(rpm)/son dişli oranı/hangi vitesdeysek o dişlinin oranı/1000) Hız = Tekerlek yuvarlanma dairesi x tekerleğe aktarılan devir x 60 } unit Unit1; {$mode objfpc}{$H+} interface uses Classes, SysUtils, FileUtil, Forms, Controls, Graphics, Dialogs, ExtCtrls, StdCtrls, Menus, lclintf, math ; type { TForm1 } TForm1 = class(TForm) log: TLabel; Panel5: TPanel; rpm_saat: TScrollBar; taban: TEdit; orangeri: TEdit; oransondisli: TEdit; Timer1: TTimer; yanak: TEdit; jant: TEdit; rpm: TEdit; oran1: TEdit; oran2: TEdit; oran3: TEdit; oran4: TEdit; oran5: TEdit; Image1: TImage; Image2: TImage; Image3: TImage; Image4: TImage; Label1: TLabel; Label10: TLabel; Label11: TLabel; Label12: TLabel; Label13: TLabel; Label14: TLabel; Label15: TLabel; Label16: TLabel; Label17: TLabel; Label18: TLabel; Label2: TLabel; sonuc1: TLabel; Label21: TLabel; sonuc2: TLabel; Label24: TLabel; sonuc3: TLabel; Label26: TLabel; sonuc4: TLabel; Label28: TLabel; sonuc5: TLabel; Label3: TLabel; Label30: TLabel; sonucgeri: TLabel; Label4: TLabel; Label5: TLabel; Label6: TLabel; Label7: TLabel; Label8: TLabel; Label9: TLabel; MainMenu1: TMainMenu; MenuItem1: TMenuItem; MenuItem2: TMenuItem; MenuItem3: TMenuItem; Panel1: TPanel; Panel2: TPanel; Panel3: TPanel; Panel4: TPanel; procedure Button1Click(Sender: TObject); procedure MenuItem2Click(Sender: TObject); procedure MenuItem3Click(Sender: TObject); procedure oran1KeyPress(Sender: TObject; var Key: char); procedure rpmChange(Sender: TObject); procedure rpm_saatScroll(Sender: TObject; ScrollCode: TScrollCode; var ScrollPos: Integer); procedure tabanChange(Sender: TObject); procedure tabanKeyPress(Sender: TObject; var Key: char); procedure hesapla; private { private declarations } public { public declarations } end; var Form1: TForm1; implementation {$R *.lfm} { TForm1 } procedure TForm1.hesapla; var tekerlek_cevresi : double; tekerlek_Devri_1 : double; tekerlek_Devri_2 : double; tekerlek_Devri_3 : double; tekerlek_Devri_4 : double; tekerlek_Devri_5 : double; tekerlek_Devri_geri : double; begin if ((taban.Text='') or (yanak.Text='') or (jant.Text='') or (rpm.Text='') or (oran1.Text='') or (oran2.Text='') or (oran3.Text='') or (oran4.Text='') or (oran4.Text='') or (orangeri.Text='') or (oransondisli.Text='')) then begin log.Caption:=' --> Değerler Boş Geçilemez.'; sonuc1.caption := ''; sonuc2.caption := ''; sonuc3.caption := ''; sonuc4.caption := ''; sonuc5.caption := ''; sonucgeri.caption := ''; exit; end; if ((strtoint(taban.Text)<=54) or (strtoint(yanak.Text)<=9) or (strtoint(jant.Text)<=9) or (strtoint(rpm.Text)<=249) or (strtofloat(oransondisli.Text)<=0)or (strtofloat(oran1.Text)<=0) or (strtofloat(oran2.Text)<=0)or (strtofloat(oran3.Text)<=0) or (strtofloat(oran4.Text)<=0)or (strtofloat(oran5.Text)<=0) or (strtofloat(orangeri.Text)<=0)) then begin log.Caption:=' --> Değerler Yanlış Girildi.'; sonuc1.caption := ''; sonuc2.caption := ''; sonuc3.caption := ''; sonuc4.caption := ''; sonuc5.caption := ''; sonucgeri.caption := ''; exit; end; // Tekerlek yuvarlanma dairesi = [(inch türünden jant çapı*25,4)+(lastik genişliği*yanak yüksekliği*2)]*Pi sayısı tekerlek_cevresi := (RoundTo(((strtoint(jant.Text)*25.4)+(strtoint(taban.Text)*(strtoint(yanak.Text)/100)*2))*3.14,0))/1000; // Tekerleğe aktarılan devir = (motor devri(rpm)/son dişli oranı/hangi vitesdeysek o dişlinin oranı/1000) tekerlek_Devri_1 := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(oran1.Text)/1000); tekerlek_Devri_2 := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(oran2.Text)/1000); tekerlek_Devri_3 := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(oran3.Text)/1000); tekerlek_Devri_4 := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(oran4.Text)/1000); tekerlek_Devri_5 := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(oran5.Text)/1000); tekerlek_Devri_geri := (strtoint(rpm.Text)/strtofloat(oransondisli.Text)/strtofloat(orangeri.Text)/1000); // Hız = Tekerlek yuvarlanma dairesi x tekerleğe aktarılan devir x 60 sonuc1.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_1*60,0))+ ' Km/h'; sonuc2.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_2*60,0))+ ' Km/h'; sonuc3.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_3*60,0))+ ' Km/h'; sonuc4.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_4*60,0))+ ' Km/h'; sonuc5.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_5*60,0))+ ' Km/h'; sonucgeri.caption := floattostr(RoundTo(tekerlek_cevresi*tekerlek_Devri_geri*60,0))+ ' Km/h'; log.Caption:=''; end; procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); begin hesapla; end; procedure TForm1.MenuItem2Click(Sender: TObject); begin Showmessage('Fiat Uno 70S için Kullanım Klavuzuna Göre Değerler Yüklenecektir.'); taban.text := '155'; yanak.text := '70'; jant.text := '13'; rpm.Text:='6000'; rpm_Saat.Position:=6000; oran1.text:='3,909'; oran2.Text:='2,238'; oran3.text:='1,469'; oran4.text:='1,029'; oran5.text:='0,875'; orangeri.Text:='3,909'; oransondisli.Text:='3,562'; hesapla; end; procedure TForm1.MenuItem3Click(Sender: TObject); begin OpenURL('www.sercanca.com'); showmessage('Devir bilgisine göre Aracın Hızını Hesaplar. www.sercanca.com'); end; procedure TForm1.oran1KeyPress(Sender: TObject; var Key: char); begin if not (key in ['0'..'9',',',#8]) then begin Key:=#0; Beep; end; end; procedure TForm1.rpmChange(Sender: TObject); var deger:integer; begin if (rpm.Text<>'') then begin deger:=strtoint(rpm.Text); rpm_Saat.Position:=deger div 1000; hesapla; end; end; procedure TForm1.rpm_saatScroll(Sender: TObject; ScrollCode: TScrollCode; var ScrollPos: Integer); begin rpm.Text:=inttostr(1000*rpm_saat.position); hesapla; end; procedure TForm1.tabanChange(Sender: TObject); begin hesapla; end; procedure TForm1.tabanKeyPress(Sender: TObject; var Key: char); begin if not (key in ['0'..'9',#8]) then begin Key:=#0; Beep; end; end; end. |
Uygulamayı Lazarus ile geliştirdim. Düzenlemek isterseniz aşağıdaki linkten uygulamayı edinebilirsiniz.
Esen Kalın
Sercan TEK
İşin tuhafı bunu yaparken ben gaza dokunmuyorum bile kendi kendine gaza yükleniyor ve 5000 devre kadar çıkıyor çok kokuyorum daha fazla çıkmadan kontağı kapatıyorum 5 dakika sonra çalıştırıyorum ısınınınca öyle hareket edince düzeliyor sizce neden yapar bunu
Sx lerin genel sorunudur. Nedeni birden fazla oldugu icin baktirmaniz gerekiyor.
Ama bildiklerimi sıralayayim.
Isi sensörü sorunludur.
Rolanti motoru bozukluk.
Potansiyometre sikintilidır.
Ama bunun yanında ecu arizasida olabilir.
Tşk ederim usta peki hepsini yaptırsam kaça patlar bana fiyat bilgisi verebilir misiniz ortalama şimdiden teşekkür ederim
hiç bir bilgim yok.. tamamen ustaya kalmış..
Çok sağol tşk ederim
Usta benim 97 model uno sx ie aracım var bu kaç gündür aracı ısınmadan hareket ederken araç birden kendi kendine 4000 ve hatta 5000 devire çıkıyor o anda korkudan arabayı stop ediyorum 5 dakika sonra çalıştırıyorum ısınııı yorum 5 dakika öyle hareket ediyorum düzeliyor ama sizce neden yapar bunu bazen yapmıyor ama düzgün çalışıyor
Emeğinize sağlık. İdeal devirde araç kullanmak ve vites değiştirmek için bence önemli bilgiler. Ekstra devir saatide takılabilir.
Eyvallah..
Hocam birşey soracam !!
Neden böyle bir çalışmaya merak duydunuz anlamadım. Bize ne gibi yararı olur onuda anlamadım.
Amaç genel kültürü arttırmak.
Bravo.Sercan bey denk geliş araştırma yaparken sitenizi gördüm ve beğendim.
Benim de aracım Uno 70 s 2000 model 1.4 ie.
Yukarıda hesapladığınız devirler ideal ekonomik devirler midir?
4000 rpm çok yüklenmek olmaz mı araca?
Şehir içi normal giderken 2. viteste min kaç max kaç rpm olsa uygundur tecrübenize göre?
Teşekkür ederim…
hesaplamada kullandığım 4000 devir sembolik bir değerdir. Unolarda 3000 devirde vites değiştirmek daha stabildir. Ortalama 2500 devirde kullanmak ekonomiktir. Sonuç olarak hangi viteste olursa olsun 3000 deviri geçmemek ekonomik kullanımdır. Az devir az yakıt.
Destek için teşekkürler.İyi çalışmalar dilerim…
Çok doğru Sercan bey araçlarımızın max. tork ürettiği devir bandı 2500-3000 dir. Bu oranlarda tahminimce
1.Vites 0-20km/h
2.Vites 20-40km/h
3.Vites 40-60km/h
4.Vites 60-80km/h
5.Vites 80+ şeklinde..